Een stevig bedrag om niets te doen: wat houdt het basisinkomen in en is dat wel betaalbaar?

HLN.be, 27 maart 2017.

Elke maand een stevig bedrag op uw rekening zonder er iets voor te moeten doen. Per persoon en ongeacht of u werk hebt of niet. Zou u ervoor tekenen? In Zwitserland werd het systeem via een volksraadpleging alvast afgeketst, in Finland zette de regering een experiment op poten en in Nederland sleept de discussie al jaren aan. Ook bij ons staat het thema nu voor het eerst echt op de agenda: Open Vld-kamerlid Nele Lijnen schreef er het boek 'Win for Life' over en plakte er meteen een petitie aan vast. Maar wat houdt het voorstel nu precies in? Hier vindt u het antwoord van de politica op drie prangende vragen.

Wat is het basisinkomen?

"Een basisinkomen zorgt ervoor dat elke persoon recht heeft op een vast bedrag per maand zonder voorwaarden en dit levenslang. Je mag het zeker niet vergelijken met een uitkering waarbij je niet mag werken. Er zijn immers geen voorwaarden verbonden aan het basisinkomen. Alles waarvoor je werkt, komt er nog bovenop."

Waarom een basisinkomen?
"Veel mensen vinden dat je moet werken voor je geld. Je moet echter in overweging nemen dat er nog altijd heel veel mensen zijn die niet gelukkig zijn met de job die ze uitoefenen. Een basisinkomen kan ervoor zorgen dat mensen geen job kiezen voor het geld, maar eerder omdat ze het graag doen. Dit kan na verloop van tijd zorgen voor meer innovatie en welvaart, net omdat de juiste personen de juiste job doen. Dit is uiteraard ook goed voor de werkgevers, want de beste werknemers zijn diegenen die hun job graag doen. Ook worden er enorm veel kosten bespaard. Zo vallen heel veel uitkeringsinstanties en administraties weg."

Is een basisinkomen wel betaalbaar?

"De invoering van een basisinkomen kost veel, maar ons overheidsapparaat kost vandaag ook erg veel. Bedenk eens hoeveel we al kunnen uitsparen als alle controle-instanties en administraties die bij onze huidige uitkeringen horen afgeschaft kunnen worden (denk bijvoorbeeld aan kinderbijslag, tijdskrediet, werkloosheid, pensioen,...; nvdr). Daarom moeten we de invoering van een basisinkomen zien als een systeemswitch: een sterke sociale zekerheid met een basisinkomen voor iedereen die betaald wordt door een verregaand nieuw belastingsysteem en een doorgedreven staatsverkleining. Zo'n omwenteling zal in de 21e eeuw geen luxe maar een noodzaak zijn."

Slangen, Duchâtelet en Van Eetvelt voorstander.

Beursspecialist Pascal Paepen, communicatieadviseur Noël Slangen en ondernemer Roland Duchâtelet tonen zich alvast voorstander van het principe. "Het basisinkomen is een recht dat mensen helpt om minder zorgen te hebben en meer zin doet krijgen in ondernemen", laat de eerste weten. "Zo kunnen we ieders talenten doen bloeien. Dat zal ook de maatschappij vooruit helpen. We leven maar één keer en maken er maar beter het beste van."

"Ik zie het basisinkomen als de perfecte stimulans voor creativiteit, ondernemerschap en vrijheid", dixit Slangen. "Er is geen beter alternatief om onze welvaart te behouden", vult de ex-voorzitter van Standard en Sint-Truiden aan. "En met een basisinkomen zou ik zeker ondernemer geworden zijn", looft UNIZO-voorzitter Karel Van Eetvelt het initiatief in het boek zelf. Lijnen krijgt ook steun van N-VA-parlementslid Grete Remen (zie foto hieronder), en dat terwijl háár partij net resoluut tegen een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen is.

Niet te hoog, niet te laag.

76% van de Zwitsers stemde tégen het voorstel, maar dat had allicht veel te maken met het hoge bedrag dat maandelijks uitgekeerd zou worden: 2.500 Zwitserse frank (2.200 euro; nvdr), wie wil er dan bijvoorbeeld nog achter de vuilkar lopen? De kunst is dus om het perfecte evenwicht voor zo'n basisinkomen te vinden: niet te hoog, want het moet betaalbaar blijven. Niet te laag, want het doel is net om de armoede uit te roeien. Iets meer dan 1.100 euro per maand -in ons land de armoedegrens- lijkt dus een goed compromis.

"Drie voordelen, één onoverkomelijk nadeel".
Sp.a-parlementsleden Tine Soens en Rob Beenders zien drie grote voordelen, maar ook één onoverkomelijk nadeel. "Als we allemaal zeker weten dat de overheid op het einde van de maand een bedrag op onze rekening stort waarmee we perfect kunnen leven, kijken we een ontspannen loopbaan tegemoet", klonk het vorig jaar in een opiniestuk in De Morgen. "Niets moet, alles kan. We kunnen hard werken als we dat een periode lang willen en vertragen als we dat nodig vinden (bijvoorbeeld om onze jonge kinderen op te voeden, om iets bij te studeren of een bedrijfje te starten). We kunnen ons werkleven in een ongekende vrijheid plannen en beleven, zonder de angst dat armoede ooit ons deel zal zijn."

"Het tweede voordeel: normaal is het met dat systeem gedaan met de armoede. Zelfs als de verdergaande robotisering van het productieproces de helft van het vandaag beschikbare werk zou vernietigen, hoeft er voor de werklozen geen armoedeprobleem te zijn. Geen werk? Geen probleem: inkomen zat."

"Niet te rijmen met solidariteit".

"Een derde voordeel is dat van de duidelijkheid. De herverdeling zou glashelder en efficiënt verlopen: iedereen krijgt precies hetzelfde, van zijn achttiende tot aan zijn pensioen. Iedereen weet precies waarop hij recht heeft. Gedaan met het vaak ondoorzichtige bureaucratische kluwen waarin een kat haar jongen niet terugvindt."

"Toch zijn we niet helemaal overtuigd. Er is namelijk één onoverkomelijk principieel probleem: niet werken en wel verdienen; je niet inzetten voor een samenleving en toch genieten van haar gulle giften, dat valt niet te rijmen met een welbegrepen idee van solidariteit. Een systeem van inkomen zonder werken vreet op den duur de bereidheid van mensen aan om bij te dragen aan dat systeem. Zeker als het eens wat slechter gaat. Bovendien is het principe 'loon naar werken' te fundamenteel om overboord te gooien. Het is de basis van een eerlijke economie (die we nu nog niet hebben) en van een eerlijke sociale welvaartstaat."

Basisloon.

Daarom pleitten de twee voor een basisloon in plaats van basisinkomen. "Geef mensen vanaf hun achttiende levensjaar een gegarandeerd loon boven de armoedegrens, maar dan wel in ruil voor werkbereidheid. Wie zich niet wil inspannen voor de samenleving krijgt geen basisloon. Daarbij wordt 'werk' ruim gedefinieerd: alle activiteiten die nuttig en zinvol zijn voor de welvaart en het welzijn van onze samenleving komen in aanmerking. Daarom hebben bijvoorbeeld jongeren tussen 18 en 23 jaar recht op hun basisloon als zij studeren of werken."

"Op deze manier behoud je al wat goed is aan het universeel basisinkomen: een vrijere en meer ontspannen loopbaan waarin mensen kunnen kiezen voor elke maatschappelijk zinvolle activiteit; de scherpe afname of zelfs afschaffing van de armoede en een glashelder systeem waarin iedereen precies weet op welk basisloon hij gedurende zijn leven recht heeft. En dat allemaal met behoud van een eerlijke solidariteit."